Czym są fundamenty? Rodzaje, popularne wskaźniki analizy i przykłady

W analizie aktywów finansowych wyróżniamy dwa główne rodzaje analizy: techniczną oraz fundamentalną. O ile pierwsza skupia się jedynie na identyfikacji historycznych układowych cenowych na wykresie, w celu przewidywania przyszłych wahań kursowych, to druga bada wszystkie najważniejsze dane finansowe, aby określić „fundament” wyceny instrumentu. W zdecydowanej większości przypadków dotyczy akcji spółek. W tym artykule pochylimy się nad analizą fundamentalną wykorzystywaną do oceny kondycji ekonomicznej, finansowej i biznesowej publicznie notowanych na giełdach firm. Jest to bowiem jedno z najważniejszych narzędzi w rękach inwestorów: zarówno instytucjonalnych, jak i detalicznych.

Podstawy analizy fundamentalnej

Analiza fundamentalna to spopularyzowane na przełomie XIX i XX wieku podejście do oceny aktywów, w szczególności papierów wartościowych, poprzez zgłębienie „fundamentów” ich wartości. Metoda ta wykracza poza powierzchowne ruchy cen widoczne na wykresie, dążąc do odkrycia prawdziwej wartości inwestycji na podstawie szerokiego wachlarza czynników. Za ojca analizy fundamentalnej uważa się Benjamina Graham, urodzonego w Wielkiej Brytanii, jednak związanego przez większość życia ze Stanami Zjednoczonymi, analityka, inwestora oraz profesora. Benjamina Grahama uważa się za ojca współczesnej analizy fundamentalnej spółek. Źródło: Wikimedia Commons Jeżeli chcesz zgłębić szczegóły jego podejścia, serdecznie zachęcamy do lektury książki „Inteligentny Inwestor”, która uważana jest za encyklopedię inwestowania fundamentalnego i inwestowania „w wartość”. Współczesnym propagatorem tej metody jest między innymi Warren Buffett. Szukając fundamentów wartości, możemy zacząć od ogółu do szczegółu lub odwrotnie. Dwie popularne metody analizy fundamentalnej to:

Odgórna: Podejście rozpoczyna się od szerokiego przeglądu ekonomicznego, stopniowo zawężając swoją uwagę do konkretnych branż i ostatecznie poszczególnych spółek.
Oddolna: w tym przypadku zaczynamy od analizy poszczególnych spółek, niezależnie od ich sektora lub panujących warunków ekonomicznych. Co więcej, analizę fundamentalną można podzielić na komponenty jakościowe i ilościowe:

Analiza jakościowa: Obejmuje ocenę czynników niematerialnych, takich jak siła marki, kultura korporacyjna i jakość przywództwa.
Analiza ilościowa: tutaj nacisk kładziony jest na twarde liczby i wskaźniki finansowe, które można zmierzyć i porównać. Nieważne jednak, czy swoje badania przeprowadzasz „od góry”, czy też „od dołu”, „jakościowo”, czy „ilościowo”. Pod uwagę brane są za każdym razem trzy najważniejsze elementy:

Krajobraz ekonomiczny: badanie wskaźników takich jak stopy wzrostu gospodarczego, presji inflacyjnej i decyzji dotyczących polityki pieniężnej. Ta makroekonomiczna perspektywa stanowi podstawę do zrozumienia środowiska, w którym działają firmy.
Dynamika branży: tutaj uwaga skupia się na konkretnych sektorach. Analitycy badają trendy branżowe, siły konkurencyjne i trajektorie wzrostu. Ten krok pomaga w określeniu pozycji firmy na rynku.
Analiza konkretnej spółki: najbardziej intensywna faza obejmuje szczegółowe badanie poszczególnych spółek. Mowa tutaj o analizie sprawozdań finansowych, ocenie efektywności zarządzania i przewag konkurencyjnych.

Popularne wskaźniki analizy fundamentalnej

Chociaż analiza fundamentów może być procesem złożonym, to zrozumienie jej podstaw nie powinno sprawić Ci większych trudności. Najlepiej wybrać jedną konkretną spółkę i zbadać kluczowe z punktu widzenia analityków źródła danych:

Sprawozdania finansowe – przepływy pieniężne, bilans, rachunek zysków i straty
Raporty okresowe oraz bieżące
Prospekty emisyjne
Prognozy analityków (w tym rekomendacje) oraz projekcje zarządu

Dane finansowe XTB Zrzut ekranu przykładowego raportu finansowego spółki notowanej na GPW. Źródło: XTB

Na podstawie znajdujących się w tych dokumentach danych będziesz się starał określić wartość rynkową spółki. W tym celu warto sięgnąć po kilka najbardziej podstawowych wskaźników:

C/Z (Cena/Zysk): pokazuje, ile razy cena akcji spółki przewyższa jej zysk na akcję. Innymi słowy, informuje, ile lat musiałoby upłynąć, aby zyski spółki zrównały się z jej obecną wyceną rynkową, przy założeniu utrzymania bieżącego poziomu zarobków. Niższe wartości C/Z sugerują, że akcje mogą być niedowartościowane, podczas gdy wyższe wartości mogą wskazywać na przewartościowanie.
C/WK (Cena/Wartość Księgowa): to wskaźnik porównujący cenę rynkową akcji do jej wartości księgowej. Wartość księgowa to różnica między aktywami a zobowiązaniami spółki. Wskaźnik C/WK poniżej 1 może sugerować, że akcje są niedowartościowane, gdyż ich cena rynkowa jest niższa od wartości księgowej spółki. Jednak interpretacja tego wskaźnika powinna uwzględniać specyfikę branży.
EBIT: inaczej zysk operacyjny, czyli zysk przedsiębiorstwa przed odliczeniem odsetek i podatków. Wskaźnik ten koncentruje się na efektywności operacyjnej firmy, pomijając wpływ struktury finansowania i opodatkowania. EBIT pozwala ocenić, jak dobrze firma radzi sobie w swojej podstawowej działalności, niezależnie od kosztów finansowych i obciążeń podatkowych.
EBITDA: EBITDA to z kolei zysk przed odsetkami, opodatkowaniem, deprecjacją i amortyzacją. Wskaźnik ten idzie o krok dalej niż EBIT, dodając do niego koszty amortyzacji. EBITDA często jest używana do oceny zdolności firmy do generowania gotówki z działalności operacyjnej, pomijając wpływ decyzji inwestycyjnych i finansowych. Jest szczególnie przydatna przy porównywaniu firm o różnych strukturach kapitałowych i podatkowych.
EV (Enterprise Value): miara całkowitej wartości przedsiębiorstwa, która uwzględnia nie tylko jego kapitał własny, ale zadłużenie. Pełni rolę teoretycznej ceny przejęcia całej firmy. EV jest powszechnie wykorzystywany do tworzenia wskaźników razem z EBIT oraz EBITDA. EV/EBIT pokazuje, ile razy wartość przedsiębiorstwa przewyższa jego zysk operacyjny (niska wartość = potencjalnie atrakcyjniejsza wycena). Z kolei EV/EBITDA dodatkowo uwzględnia amortyzację.
EPS (Zysk na akcje): wskaźnik bardziej popularny w Stanach Zjednoczonych, pokazujący, ile zysku netto przypada na jedną akcję spółki. Oblicza się go, dzieląc zysk przez liczbę wyemitowanych akcji. EPS jest ważnym miernikiem rentowności spółki z perspektywy akcjonariuszy. Rosnący EPS zazwyczaj jest postrzegany pozytywnie, gdyż sugeruje zwiększającą się zyskowność firmy w przeliczeniu na jedną akcję. Nie możemy zapominać również o wskaźnikach rentowności, które pokazują, jak dane przedsiębiorstwo dysponuje swoim kapitałem oraz jaki posiada potencjał rozwojowy. Przykłady trzech najpopularniejszych to:
ROE (Return on Equity, czyli zwrot z kapitału własnego): wskaźnik mierzący efektywność wykorzystania kapitału własnego spółki. Pokazuje, ile zysku netto generuje firma z każdej złotówki zainwestowanej przez akcjonariuszy. Wyższy ROE sugeruje, że spółka skutecznie przekształca inwestycje akcjonariuszy w zyski. Jest to kluczowy wskaźnik dla inwestorów, gdyż bezpośrednio odnosi się do zwrotu z ich inwestycji. Jednak wysoki ROE może też wynikać z dużego zadłużenia, dlatego warto analizować go w kontekście innych wskaźników.
ROA (Return on Assets, czyli zwrot z aktywów): pokazuje, jak efektywnie firma wykorzystuje swoje aktywa do generowania zysków. Wskaźnik ten oblicza się, dzieląc zysk netto przez całkowite aktywa spółki. ROA pozwala określić, ile zysku netto przypada na każdą złotówkę zainwestowaną w aktywa firmy. Niższy ROA może sugerować nieefektywne zarządzanie aktywami lub działalność w kapitałochłonnej branży. Z kolei wyższy ROA wskazuje na skuteczne wykorzystanie zasobów firmy do tworzenia zysków.
ROIC (Return on Invested Capital, zwrot z zainwestowanego kapitału): wskaźnik oceniający, jak efektywnie firma wykorzystuje swój kapitał do generowania zysków. Oblicza się go, dzieląc zysk operacyjny po opodatkowaniu przez zainwestowany kapitał (suma kapitału własnego i długu oprocentowanego). ROIC jest szczególnie istotny przy ocenie długoterminowej wartości firmy, gdyż pokazuje, jak skutecznie zarząd alokuje kapitał w projekty przynoszące zyski. Wyższy ROIC sugeruje, że firma tworzy większą wartość dla akcjonariuszy z każdej zainwestowanej złotówki. Analizując wszystkie z tych wskaźników łącznie, inwestorzy mogą uzyskać pełniejszy obraz zdolności firmy do generowania zysków z dostępnych zasobów i inwestycji.

Przykład analizy fundamentalnej na wybranej spółce

Po zdobyciu podstawowej wiedzy o najpopularniejszych wskaźnikach analizy fundamentalnej czas na wykorzystanie jej w praktyce. Poniżej zaprezentowano wartości wspomnianych wskaźników dla akcji notowanej na GPW spółki z sektora finansowego, XTB. Dla porównania przedstawiono wartości z II kw. 2024 oraz tego samego kresu w 2023:

Wskaźnik	II kw. 2023	II kw. 2024
EPS	6,03 zł	7,09 zł
ROE	52,30%	51,91%
ROA	15,17%	16,03%
C/Z	5,91	7,48
C/WK	2,92	3,69
EV/EBIT	3,98	5,02
EV/EBITDA	3,87	4,89
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych finansowych XTB

Co moglibyśmy powiedzieć o takiej spółce?

EPS wzrósł z 6,03 zł do 7,09 zł, co wskazuje na poprawę zyskowności spółki w przeliczeniu na jedną akcję.
ROE nieznacznie spadł z 52,30% do 51,91%, ale utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie, co świadczy o efektywnym wykorzystaniu kapitału własnego.
ROA wzrósł z 15,17% do 16,03%, co sugeruje poprawę efektywności wykorzystania aktywów spółki.
Wskaźniki wyceny, czyli C/Z, C/WK, EV/EBIT oraz EV/EBITDA natomiast znaczący wzrosły rok do roku. Taki wzrost może oznaczać, że inwestorzy mają wyższe oczekiwania co do przyszłych wyników spółki lub że cena akcji wchodzi w strefę przewartościowania.

Wykres pokazuje jak zmieniał się kurs akcji XTB z kwartału na kwartał. Źródło: Tradingview.com

Analiza pokazuje solidne fundamenty z wysoką rentownością. Wzrost EPS przy jednoczesnym utrzymaniu wysokich wskaźników ROE i ROA świadczy o dobrej kondycji finansowej i efektywnym zarządzaniu. Z drugiej strony, znaczący wzrost wskaźników wyceny może budzić pewne obawy co do potencjalnego przewartościowania akcji. Wskaźniki fundamentalne możesz porównywać pomiędzy różnymi okresami, spółkami, a także całymi sektorami, dzięki czemu określić wewnętrzną wartość przedsiębiorstwa na tle konkurencji.