Jak szacować ryzyko inwestycyjne?

Z całą pewnością znasz przysłowie: „kto nie ryzykuje, ten nie pije szampana”. I chociaż sprawdza się ono także na rynkach finansowych, to w ich przypadku inwestorzy starają się szukać raczej złotego środka. Jest nim taki poziom ryzyka inwestycyjnego, który są w stanie zaakceptować, przy jednocześnie zadowalających potencjalnych stopach zwrotu.

W tym artykule pokażemy Ci, jak samodzielnie możesz szacować ryzyko podejmowanych przez siebie inwestycji oraz jak budować portfele, aby w długim terminie było ono Twoim sprzymierzeńcem, a nie wrogiem.

Czym jest ryzyko inwestycyjne

Zacznijmy jednak od postaw. Ryzyko inwestycyjne to prawdopodobieństwo, że Twoje rzeczywiste zwroty z inwestycji będą różnić się od oczekiwanych wyników. Jest to także możliwość utraty części lub całości pierwotnej inwestycji, której dokonałeś.

Kwestia ryzyka pełni rolę podstawowej koncepcji rynkowej, z którą musisz zmierzyć się jako inwestor, ponieważ ma ona bezpośredni wpływ na wyniki i stabilność Twojego portfela.

Założenie ryzyka tyczy się wszystkich rodzajów inwestycji, od akcji i obligacji po nieruchomości i towary, a także najprostsze rachunki oszczędnościowe w bankach. Przyjmuje się proste uproszczenie, że im mniej możesz zarobić (im mniejsza stopa zwrotu), tym ryzyko będzie mniejsze.

Jako inwestor będziesz narażony na różne rodzaje ryzyka podczas inwestowania swoich pieniędzy na rynkach finansowych:

• Ryzyko systematyczne: znane również jako ryzyko rynkowe. Obejmuje czynniki takie jak spowolnienie gospodarcze, niestabilność polityczna lub globalne pandemie.
• Ryzyko niesystematyczne: Ryzyko to jest specyficzne dla poszczególnych spółek lub branż. Może obejmować zmiany w zarządzaniu, wycofywanie produktów lub wejście na rynek nowych konkurentów.
• Ryzyko zmienności: odnosi się do wzlotów i upadków wartości inwestycji w czasie.
• Ryzyko inflacji: Ryzyko, że siła nabywcza zysków z inwestycji zostanie z czasem zmniejszona przez inflację.
• Ryzyko płynności: możliwość, że inwestor nie będzie w stanie kupić lub sprzedać inwestycji wystarczająco szybko, aby zapobiec lub zminimalizować stratę.

Jeżeli masz zamiar inwestować, nie będziesz w stanie całkowicie wyeliminować ryzyka, gdyż jest ono nieodzownym elementem rynków finansowych. Możesz jednak poznać sposoby szacowania i mierzenia go oraz narzędzi zarządzania nim, aby budować portfel dopasowany do Twojego „apetytu” lub „awersji” na ryzyko.

4 podstawowe sposoby szacowania ryzyka inwestycyjnego

Chcąc skutecznie szacować ryzyko inwestycyjne, warto sięgnąć po kilka najpopularniejszych i sprawdzonych wskaźników wykorzystywanych przez inwestorów na całym świecie. Są to:

• Odchylenie standardowe,
• Beta,
• Współczynnik Sharpe’a,
• Wartość zagrożona (VaR).

Odchylenie standardowe

Odchylenie standardowe to podstawowa miara wykorzystywana w statystyce, która pozwala inwestorom określić poziom zmienności potencjalnych zysków. Pokazuje, jak bardzo wyniki inwestycji mogą odbiegać od jej średniego zwrotu w badanym okresie. Wyższe odchylenie standardowe wskazuje na większą zmienność, a w konsekwencji wyższe ryzyko, które ponosi inwestor.

Odchylenie standardowe jest obliczane na podstawie prostego wzoru matematycznego. Jeżeli chcesz poznać szczegóły, sprawdź informacje znajdujące się tutaj. Jako inwestor powinieneś jednak przede wszystkim wiedzieć, jak analizować wyniki odchylenia standardowego.

Interpretacja odchylenia standardowego:

• Niskie odchylenie standardowe: Bardziej spójne zwroty, niższe ryzyko
• Wysokie odchylenie standardowe: Bardziej zmienne zwroty, wyższe ryzyko

Jako przykładem możemy posłużyć się indeksem S&P 500. Na przestrzeni ostatnich 32 lat jego złożona roczna stopa zwrotu wynosiła 10,98%, przy odchyleniu standardowym 15,24%. Można więc oczekiwać, że realizowane przez niego wyniki będą mieściły się w przedziale -4,26% do 26,22% przez dwie trzecie czasu.

Średni roczny zwrot indeksu S&P 500 na przestrzeni ostatnich 32 lat. Źródło: Curvo.eu

Beta

Beta jest miarą zmienności inwestycji w stosunku do całego rynku. Wskazuje, jak bardzo cena aktywa zmienia się w odpowiedzi na wahania rynkowe.

Jak Beta mierzy ryzyko rynkowe:

• Współczynnik beta równy 1,0 wskazuje, że inwestycja porusza się zgodnie z szerokim rynkiem.
• Współczynnik beta większy niż 1,0 sugeruje większą zmienność niż rynek.
• Wartość beta mniejsza niż 1,0 oznacza mniejszą zmienność niż rynek.

S&P 500, będzie w tym przypadku odpowiednikiem „szerokiego rynku”, do którego porównywane są poszczególne spółki. Gdyby więc przyjąć, że wchodząca w skład indeksu firma Apple posiada współczynnik Beta na poziomie 1,24, to interpretacja wyglądałaby następująco:

• Akcje Apple wzrosną o 12,4%, jeżeli szeroki indeks rynku S&P 500 zyska 10%
• Akcje Apple spadną o 12,4%, jeżeli szeroki indeks rynku S&P 500 osunie się o 10%

Współczynnik Sharpe’a

Wskaźnik Sharpe’a to narzędzie do mierzenia zwrotu z inwestycji skorygowanego o ryzyko, nazwaną na cześć laureata Nagrody Nobla Williama Sharpe’a. Porównuje nadwyżkę zwrotu powyżej stopy wolnej od ryzyka z jej odchyleniem standardowym.

Wskaźnik pomaga inwestorom określić, czy zwroty z inwestycji wynikają ze świadomie podejmowanych decyzji, czy też z nadmiernego ryzyka. Wyższy wskaźnik Sharpe’a wskazuje na lepsze wyniki skorygowane o ryzyko. Metodę jego obliczania opisano dokładniej w tym miejscu.

To, co interesuje nas jako inwestorów, to jego odpowiednia interpretacja:

• Wskaźnik 1 lub wyższy jest ogólnie uznawany za bardzo dobry
• Im wyższa wartość współczynnika, tym wyższa stopa zwrotu przy niezmiennym poziomie ryzyka
• Ujemna wartość wskaźnika oznacza natomiast, że inwestycja osiąga zwrot niższy niż stopa wolna od ryzyka

Analizowany przez nas indeks S&P 500 w perspektywie ostatnich 32 lat osiągał współczynnik Sharpe’a na poziomie 0,68.

Źródło: Curvo.eu

Jest to wartość poniżej 1, jednak biorąc pod uwagę długoterminowy okres analizy, sugeruje on „umiarkowanie dobrą” efektywność inwestycji w stosunku do ryzyka, które zostało poniesione, a potencjalny zwrot przewyższa potencjalne ryzyko.

Wartość zagrożona (VaR)

Wartość narażona na ryzyko lub zagrożona (z angielskiego Value at Risk, w skrócie VaR) to ostatnia z czterech podstawowych miar szacowania ryzyka, która określa potencjalną utratę wartości inwestycji w czasie dla założonego „przedziału ufności”. Przedział ten, to miara statystyczna, która w przypadku inwestycji będzie określonym prawdopodobieństwem (zazwyczaj przyjmuje się 95%) jej ostatecznego wyniku.

VaR odpowiada na pytanie: „Jakiej maksymalnej straty (lub maksymalnego zwrotu) możemy się spodziewać przy X% poziomie ufności w okresie Y?”.

Jak wykorzystać wartość zagrożoną w szacowaniu ryzyka? Wartość VaR jest zwykle wyrażana jako wartość walutowa lub procent całego portfela. Jeżeli dla S&P 500 złożona roczna stopa wzrostu wynosi 11%, a założony przedział ufności 95% od 6% do 16%, to z 95% pewnością indeks przyniesie zwrot między 6% a 16% procentami. Istnieje jednak 5% szans, że nie znajdzie się w tym zakresie.

Mocne i słabe strony wskaźników oceny ryzyka inwestycyjnego:

Wskaźnik	Mocne strony	Słabe strony
Odchylenie standardowe	- Prosta interpretacja zmienności- Powszechnie stosowane- Łatwe do obliczenia	- Nie rozróżnia zmienności w górę i w dół- Zakłada normalny rozkład stóp zwrotu- Nie uwzględnia korelacji z rynkiem
Beta	- Mierzy ryzyko systematyczne- Pozwala porównać ryzyko względem rynku- Uwzględnia korelację z benchmarkiem	- Wymaga określenia odpowiedniego benchmarku- Nie mierzy ryzyka całkowitego- Może być niestabilne w czasie
Współczynnik Sharpe’a	- Uwzględnia stopę wolną od ryzyka- Pozwala porównać inwestycje o różnym ryzyku- Mierzy nadwyżkową stopę zwrotu na jednostkę ryzyka	- Wrażliwy na okres analizy- Może dawać mylne wyniki dla ujemnych stóp zwrotu- Nie uwzględnia asymetrii rozkładu stóp zwrotu
Wartość zagrożona (VaR)	- Określa maksymalną potencjalną stratę- Łatwa do interpretacji dla zarządzających ryzykiem- Uwzględnia skrajne scenariusze	- Wymaga założeń co do rozkładu stóp zwrotu- Nie mówi nic o stratach przekraczających VaR- Może niedoszacować ryzyka w warunkach skrajnych

Cztery opisywane powyżej wskaźniki - odchylenie standardowe, Beta, współczynnik Sharpe’a i wartość zagrożona - zapewniają ważny wgląd w ryzyko inwestycyjne. Rozumiejąc i wykorzystując te narzędzia, inwestorzy możesz podejmować bardziej świadome decyzje, równoważąc potencjalne zwroty z własną tolerancją na ryzyko.

Unikanie nadmiernego ryzyka przez dywersyfikację

Wskaźniki to jedno, praktyka to jednak drugie. I chociaż znajomość powyższych i umiejętność ich interpretacji jest ważna, to dywersyfikacja inwestycji i tak pozostanie Twoim największym przyjacielem. W myśl zasady „nie wkładaj wszystkich jajek do jednego koszyka”.

Inwestorom poleca się tworzyć koszyki, które posiadają instrumenty z wyższymi wskaźnikami ryzyka, dzięki temu mogą generować wyższe stopy zwrotu, połączone z instrumentami, które gwarantują niższy, ale bardziej pewny dochód. W długiej perspektywie to właśnie takie portfolia będą przynosiły najlepsze wyniki.

Flagowym przykładem jest popularny portfel 60/40, w którym 60% instrumentów stanowią bardziej ryzykowne akcje, a 40% bezpieczniejsze obligacje skarbowe. W symulacji dla okresu od 2012 do 2014 roku wskaźnik VaR i potencjalnej maksymalnej rocznej straty w ciągu roku jest mniejszy dla portfela 60/40 niż dla samego indeksu S&P 500:

Portfel 60/40 będzie tracił mniej niż S&P 500. Źródło: Curvo.eu

Jakie są główne korzyści takiego podejścia?

• Redukcja ryzyka: Rozłożenie inwestycji na różne aktywa pozwala ograniczyć wpływ słabych wyników pojedynczej inwestycji na cały portfel.
• Płynniejsze zwroty: Gdy niektóre inwestycje osiągają słabe wyniki, inne mogą radzić sobie dobrze, potencjalnie równoważąc ogólne zwroty.
• Ochrona kapitału: Dobrze zdywersyfikowany portfel jest lepiej przygotowany do przetrwania spadków na rynku.
• Ekspozycja na możliwości wzrostu: Nie ograniczasz się tylko do lokalnego rynku, ale szukasz okazji również za granicą.
• Spokój ducha: Świadomość, że inwestycje są rozłożone na różne aktywa, może zapewnić emocjonalny komfort podczas zmienności rynku.

Zrównoważone podejście, które łączy w sobie analizę wskaźników, dywersyfikację i zdrową dawkę samodzielnej analizy, może pomóc Ci skuteczniej poruszać się po złożonym krajobrazie ryzyka inwestycyjnego.