Szacunki konsensusu: Definicja, jak działają i przykłady

Szacunki konsensusu odgrywają istotną rolę w analizie rynkowej, dostarczając inwestorom i analitykom cennych informacji na temat oczekiwań rynkowych dotyczących kluczowych wskaźników ekonomicznych, takich jak stopy procentowe, inflacja, wzrost PKB, czy wyniki spółek giełdowych. Dzięki tym prognozom możliwe jest przewidywanie przyszłych trendów gospodarczych oraz ocena kondycji rynku. Jak dokładnie powstają szacunki konsensusu, w jaki sposób są wykorzystywane w praktyce oraz jakie mogą mieć ograniczenia?

Szacunki konsensusu – czym są i jak działają?

Szacunki konsensusu to prognozy tworzone na podstawie zbiorczych ocen i przewidywań analityków finansowych dotyczących przyszłych wyników ekonomicznych lub wskaźników rynkowych. Służą one jako odniesienie do oczekiwań rynkowych wobec różnych aspektów gospodarki, takich jak wzrost PKB, stopy procentowe, inflacja, a także wyniki finansowe spółek giełdowych.

Pozostają one nieodzownym narzędziem dla inwestorów, instytucji finansowych oraz osób podejmujących decyzje strategiczne, ponieważ pozwalają na ocenę potencjalnych zmian na rynku oraz ich wpływu na inwestycje i strategie zarządzania kapitałem.

Innymi słowy, szacunki konsensusu to średnia prognoz dostarczonych przez wielu analityków. Każdy z nich na podstawie własnych badań, analiz makroekonomicznych i historycznych danych formułuje przewidywania dotyczące przyszłych wyników gospodarczych. Następnie wszystkie te prognozy są agregowane, a ostateczna średnia staje się konsensusem, czyli przewidywaniem uśrednionym z wielu źródeł. Szacunki konsensusu można traktować jako punkt odniesienia, od którego rynek oczekuje konkretnych wyników.

SZACUNEK INFLACJI POLSKA Przykład szacunku inflacji w Polsce. Źródło: GUS

Przykładowo, przed publikacją raportu finansowego dużej spółki, analitycy formułują swoje prognozy dotyczące jej przychodów, zysków netto, czy wzrostu liczby klientów. Następnie media finansowe publikują szacunki konsensusu, które ułatwiają inwestorom ocenę, czy dane finansowe pokrywają się oczekiwaniami rynku. Jeśli rzeczywiste wyniki znacząco różnią się od konsensusu, może to wywołać silne reakcje tj. wzrosty lub spadki cen akcji.

Jak powstają szacunki konsensusu?

Proces formułowania szacunków konsensusu rozpoczyna się od zebrania danych od wielu analityków i ekspertów. Przewidywania te mogą opierać się na analizach makroekonomicznych, raportach finansowych, modelach ekonometrycznych oraz prognozach przygotowanych na podstawie historycznych danych gospodarczych. Po zebraniu wszystkich prognoz skrajne wartości mogą być eliminowane, aby uzyskać bardziej reprezentatywną wartość. Następnie tworzy się średnią arytmetyczną lub medianę, które reprezentują szacunki konsensusu.

Ważnym elementem tego procesu jest eliminowanie subiektywnych odchyleń. Prognozy, które wydają się wyjątkowo optymistyczne lub pesymistyczne, mogą zostać usunięte z obliczeń, aby końcowy konsensus był jak najbardziej obiektywny i trafny.

Rozważmy hipotetyczny scenariusz tworzenia konsensusu szacunkowego dla wzrostu PKB Polski w nadchodzącym roku:

Zbieramy indywidualne prognozy od 50 ekonomistów.
Prognozy te wahają się od 1,5% do 3,5% wzrostu PKB.
Po usunięciu wartości odstających pozostaje 45 prognoz.
Średnia z tych prognoz wynosi 2,7% wzrostu PKB.
Ta wartość 2,7% staje się konsensusem szacunkowym dla wzrostu PKB w Polsce.

Poniższy wykres prezentuje natomiast szacunki konsensusu dla polskiego PKB według OECD, czyli Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju:

OECD GDP Szacunki PKB dla gospodarek światowych. Źródło: OECD

Zastosowanie szacunków konsensusu

Szacunki konsensusu są szeroko stosowane w analizie makroekonomicznej oraz na rynkach finansowych. Przede wszystkim służą jako narzędzie do przewidywania wyników, takich jak:

wzrost gospodarczy,
inflacja,
stopy procentowe,
szereg innych wskaźników makroekonomicznych (na przykład z rynku nieruchomości),
przyszłe kursy walut,
wyniki finansowe firm.

Dzięki nim inwestorzy mogą zrozumieć, jakie są oczekiwania rynku w danym okresie, co pozwala na lepsze planowanie strategii inwestycyjnych.

Poniższa lista prezentuje 10 głównych zastosowań szacunków konsensusu:

Porównywanie wyników firmy z oczekiwaniami rynku
Kierowanie decyzjami inwestycyjnymi i wycenami akcji
Zwiększanie efektywności rynku poprzez agregację informacji
Wykrywanie zmian nastrojów rynkowych w czasie
Ocena poziomów niepewności w prognozach finansowych
Informowanie korporacyjnych procesów planowania strategicznego
Dostarczanie punktów odniesienia dla wskaźników makroekonomicznych
Łagodzenie indywidualnych uprzedzeń analityków
Pomiar dokładności analityków finansowych
Pomoc w wycenie instrumentów finansowych

Przykłady zastosowań szacunków konsensusu

W tej części omawiamy trzy różne szacunki konsensusu dotyczące stóp procentowych, PKB oraz inflacji.

Stopy procentowe: prognozy przed posiedzeniem Rady Polityki Pieniężnej

Stopy procentowe to jedno z najważniejszych narzędzi polityki monetarnej, które ma bezpośredni wpływ na rynki finansowe i gospodarkę. Przed każdym posiedzeniem Rady Polityki Pieniężnej (RPP), analitycy formułują swoje prognozy dotyczące tego, czy stopy procentowe zostaną podniesione, obniżone czy pozostaną na niezmienionym poziomie. Szacunki konsensusu stanowią wtedy zbiorcze przewidywanie, które staje się punktem odniesienia dla inwestorów.

Stopy procentowe zgodnie z konsensusem: brak rekcji rynku
Stopy procentowe poniżej lub powyżej konsensusu: zmienność na rynkach akcji, walut i obligacji

We wrześniu 2023 roku RPP zaskoczyła rynki obniżką stóp o 75 punktów bazowych, gdy konsensus analityków zakładał cięcie o 25 punktów bazowych. W reakcji na tę decyzję kurs polskiego złotego wyraźnie osłabiał się względem euro. Para walutowa EUR/PLN w kilka dni traciła 20 groszy i rosła do najwyższych poziomów od pół roku.

EURPLN Duże rozminięcie się rzeczywistości z konsensusem może skutkować silną reakcją inwestorów. Źródło: Tradingview.com

Wzrost PKB: prognozy w kontekście kryzysów gospodarczych

Szacunki konsensusu dotyczące wzrostu PKB są szczególnie istotne w okresach kryzysów gospodarczych. Analitycy formułują prognozy na podstawie danych makroekonomicznych oraz analizy sytuacji globalnej, co pozwala na ocenę potencjalnych skutków recesji czy ożywienia gospodarczego. W takich sytuacjach szacunki konsensusu mogą pełnić rolę wskaźnika, który pokazuje, jakie są oczekiwania rynkowe wobec kondycji gospodarki danego kraju.

Przykładem jest Grecja podczas kryzysu zadłużenia w strefie euro. Szacunki konsensusu przewidywały drastyczne skurczenie się gospodarki greckiej, co miało znaczący wpływ na decyzje podejmowane przez instytucje finansowe, takie jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) czy Europejski Bank Centralny (EBC). Prognozy te były kluczowe dla ustalenia pakietów pomocowych, a także dla negocjacji warunków restrukturyzacji zadłużenia.

Inflacja i jej wpływ na politykę pieniężną

Inflacja to kolejny wskaźnik, w którym szacunki konsensusu odgrywają istotną rolę. Prognozy na jej temat pomagają bankom centralnym podejmować decyzje dotyczące polityki monetarnej, zwłaszcza w kontekście ustalania stóp procentowych. W sytuacji, gdy inflacja rośnie powyżej oczekiwań rynkowych, banki centralne mogą podjąć decyzję o podwyżce stóp procentowych, aby zahamować wzrost cen.

Przykładem sytuacji, w której inflacja zaskoczyła analityków, jest kryzys energetyczny w Europie w 2022 roku. W wyniku gwałtownego wzrostu cen energii oraz surowców inflacja w wielu krajach europejskich znacząco przekroczyła szacunki konsensusu. W Polsce inflacja osiągnęła poziomy niewidziane od dekad, co zmusiło NBP do serii podwyżek stóp procentowych, które były bardziej agresywne niż wcześniej zakładano. Takie odchylenia od konsensusu wywołały zmienność na rynkach, zwłaszcza na rynku obligacji oraz walut.

STOPY PROCENTOWE Zmiana wartości stóp procentowych w okresie kryzysu energetycznego. Źródło: NBP

W Japonii natomiast przez wiele lat inflacja była znacznie poniżej szacunków konsensusu, co zmusiło tamtejszy bank centralny do utrzymywania ultra-niskich stóp procentowych oraz luzowania polityki pieniężnej. Te nieoczekiwane odchylenia w poziomie inflacji wpłynęły na długoterminowe strategie inwestorów i decyzje dotyczące alokacji kapitału.

Jak możesz wykorzystać szacunki konsensusu w praktyce?

Szacunki konsensusu będziesz mógł wykorzystać również przy podejmowaniu decyzji związanych z inwestowaniem na rynkach akcji:

Prognozy zysków: Konsensus szacunków analityków dotyczących przyszłych zysków spółki na akcję (EPS), lub łącznych, pomaga inwestorom ocenić oczekiwania rynku. Porównanie rzeczywistych wyników z tymi szacunkami może mieć wpływ na ceny akcji.
Ceny docelowe: Konsensus cen docelowych dla akcji (rekomendacja) zapewnia wgląd w to, gdzie analitycy wspólnie uważają, że cena akcji może wzrosnąć w przyszłości.

Przykładowo, mBank wypuścił we wrześniu 2024 roku prognozę dla akcji 11 bit studios, gdzie konsensus zakładał wzrost ceny akcji z ówczesnych poziomów 310,5 zł do 401 zł w perspektywie kolejnych 12 miesięcy.

Prognozy zakładały również znaczny wzrost osiąganych przychodów oraz zysków netto w kolejnych latach: W 2025 roku przychód miał wynieść 257 milionów złotych w porównaniu do 52,4 milionów złotych raportowanych w 2023.

Szacunki tego typu można wykorzystywać do podejmowana własnych decyzji o potencjalnym zakupie akcji.

Tabela prezentuje prognozy dla wyników finansowych 11 bit studios w przyszłości. Źródło: mBank

Ograniczenia szacunków konsensusu

Chociaż szacunki konsensusu są cennym narzędziem, mają one swoje ograniczenia, które należy brać pod uwagę. Błędy w prognozach to jedno z głównych ograniczeń. Niezgodności między prognozami a rzeczywistymi wynikami mogą wynikać z niekompletnych danych, błędnych założeń lub zmieniających się warunków makroekonomicznych.

Kolejnym ograniczeniem szacunków konsensusu jest zmienność rynków, która może być spowodowana zarówno czynnikami wewnętrznymi, jak i zewnętrznymi. Rynki finansowe często reagują na wydarzenia, które nie były uwzględnione w prognozach, co prowadzi do znacznych odchyleń od oczekiwań.

Stronniczość zbiorowa: mogą sprzyjać zbiorowemu nastawieniu, potencjalnie zniechęcając do indywidualnego krytycznego myślenia i zwiększając zmienność rynku.
Brak szczegółów: Często szacunki konsensusu koncentrują się na szerokich wskaźnikach, takich jak ogólne przychody.
Trudności w porównywaniu: Bez wglądu w podstawowe założenia, trudno jest dokonać znaczących porównań między prognozami różnych analityków.
Nadmierny nacisk na dane z przeszłości: Prognozy konsensusu mają tendencję do przywiązywania zbyt dużej wagi do starszych informacji publicznych, potencjalnie pomijając nowsze, prywatne spostrzeżenia.
Potencjalnie zawyżona zgodność: W niektórych przypadkach poziom konsensusu może wydawać się sztucznie zawyżony, jeśli duża część szacunków mieści się w jednej kategorii.
Opóźnienie czasowe: Szacunki konsensusu mogą nie zawsze odzwierciedlać najbardziej aktualne warunki rynkowe.
Nadmierne uproszczenie: Złożone sytuacje finansowe lub dynamika firmy mogą zostać nadmiernie uproszczone.
Podatność na manipulacje: W niektórych przypadkach spółki mogą próbować wpływać na szacunki analityków.

Szacunki konsensusu stanowią kluczowy element analizy rynkowej, pomagając inwestorom i analitykom podejmować świadome decyzje. Mimo swoich ograniczeń pozostają istotnym elementem szerokiego zestawu narzędzi inwestora detalicznego. Zrozumienie ich roli i znaczenia jest kluczowe dla skutecznego zarządzania ryzykiem i maksymalizacji potencjalnych zysków w inwestycjach.