Wskaźniki makroekonomiczne

Czy kondycji gospodarki można wystawić ocenę? Oczywiście! W tym celu sięga się po zestaw standaryzowanych i sprawdzonych miar, które mierzą jej najważniejsze elementy i pozwalają określić, czy państwa się rozwijają lub znajdują w recesji. Niezbędnym narzędziem urzędów statystycznych są tutaj wskaźniki makroekonomiczne, które wykorzystuje się do oceny konkretnych elementów gospodarki, jej całych branż lub poszczególnych elementów.

Wskaźniki makroekonomiczne są jednak ważne nie tylko dla Głównego Urzędu Statystycznego (GUSu), ale również nas samych, mogąc wpływać na podejmowane decyzje inwestycyjne. W tym artykule przybliżamy najważniejsze z nich, które powinieneś śledzić jako inwestor.

Czym są wskaźniki makroekonomiczne?

Literatura naukowa definiuje wskaźniki makroekonomiczne dosyć skrótowo, sugerując, że są to miary stosowane w ekonomii pozwalające na opisywanie stanu gospodarki z perspektywy „makro”, czyli dotyczącymi całej gospodarki.

W związku z tym głównym punktem zainteresowania wskaźników makroekonomicznych będzie sposób budowania dochodu narodowego, a razem z nim zagadnienia związane z bezrobociem, inflacją, bilansem płatniczym, wydatkami na inwestycję, czy też polityką prowadzoną przez bank centralny.

Lista wskaźników makroekonomicznych może być naprawdę długa, w tym artykule przyjrzymy się jednak tym najistotniejszym z punktu widzenia państwa oraz inwestora.

Z zasady przyjmują one formę „opóźnioną”, czyli pokazują informację o stanie, który miał już miejsce w gospodarce. Wśród nich wyróżnimy:

• Inflację,
• Stopę bezrobocia
• Zyski przedsiębiorstw,
• Dynamikę PKB.

Spotykamy się jednak również ze wskaźnikami „wyprzedzającymi”, które próbują określić, jak gospodarka może zachowywać się w przyszłości. Do tych najpopularniejszych należą:

• Indeksy zaufania konsumentów,
• Ankiety kierowników zakupowych,
• Pozwolenia na budowę na rynku nieruchomości.

Najważniejsze różnice pomiędzy nimi, zaprezentowano w poniższej tabeli:

Cecha	Wskaźniki wyprzedzające	Wskaźniki opóźnione
Cel	Przewidywanie przyszłych zmian gospodarczych	Potwierdzanie minionych trendów ekonomicznych
Czas sygnału	Wysyłają sygnały przed zmianami w gospodarce	Zmieniają się po wystąpieniu zmian w gospodarce
Zastosowanie	Prognozowanie i planowanie	Analiza historyczna i potwierdzanie trendów
Ramy czasowe	Krótkoterminowe (dni, tygodnie, miesiące)	Długoterminowe (miesiące, kwartały)
Zmienność	Bardziej zmienne i wrażliwe na krótkoterminowe wahania	Bardziej stabilne i odporne na krótkoterminowe fluktuacje
Wykorzystanie	Inwestorzy, przedsiębiorcy, decydenci polityczni	Ekonomiści, analitycy, historycy gospodarczy

3 Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne, czyli PKB, inflacja i stopa bezrobocia

Ilość popularnych wskaźników makroekonomicznych jest spora i tak naprawdę każdy może stworzyć swój własny, unikatowy sposób mierzenia kondycji gospodarki. Wyróżniamy jednak trzy podstawowe wskaźniki, które stosowane są powszechnie na całym świecie i o których najczęściej mówi się w ocenie kondycji gospodarek lokalnych, jak i globalnych:

• Produkt krajowy brutto, czyli PKB,
• Inflacja, czyli spadek siły nabywczej pieniądza (wzrost cen),
• Stopa bezrobocia, czyli odsetek osób niepodejmujących się pracy.

Produkt krajowy brutto (PKB)

Produkt krajowy brutto, powszechnie znany jako PKB, jest kluczowym wskaźnikiem ekonomicznym, który mierzy całkowitą wartość pieniężną towarów i usług wytworzonych w granicach danego kraju w określonym okresie, zazwyczaj roku lub kwartału.

PKB obejmuje różne składniki działalności gospodarczej:

• Wydatki konsumpcyjne: Zakupy towarów i usług przez gospodarstwa domowe
• Inwestycje biznesowe: Wydatki kapitałowe przedsiębiorstw
• Wydatki rządowe: Wydatki na usługi publiczne i infrastrukturę
• Eksport netto: Różnica między eksportem a importem

Co więcej, PKB może być obliczany i prezentowany na różne sposoby:

• Nominalny PKB: Mierzy produkcję w bieżących cenach rynkowych
• Realny PKB: Dostosowuje się do inflacji, aby zapewnić dokładniejszy obraz wzrostu gospodarczego.
• PKB per capita: Dzieli całkowity PKB przez populację, aby oszacować średni standard życia.

W codziennej analizie PKB zazwyczaj porównujemy stopę wzrostu lub spadku wskaźnika, czyli jego dynamikę. Gdy widzimy informację, że produkt krajowy brutto wyniósł 3% w sierpniu, to najprawdopodobniej oznacza to, że wzrósł o trzy punkty procentowe w porównaniu do wcześniejszego okresu (na przykład minionego miesiąca lub roku).

Wykres prezentuje roczne tempo wzrostu PKB w Polsce. Źródło: Trading Economics

Jak interpretować PKB?

• Wzrost PKB wskazuje na ogólną kondycję i ekspansję gospodarki.
• Dodatnia dynamika PKB jest ogólnie postrzegana jako dobra, podczas gdy ujemna może sygnalizować recesję.
• Realny wzrost PKB o 2-3% rocznie jest często uważany za zdrowy dla rozwiniętych gospodarek.

Inflacja

Mianem inflacji określimy utrzymujący się w czasie wzrost ogólnego poziomu cen towarów i usług w gospodarce. To zjawisko ekonomiczne skutkuje spadkiem siły nabywczej pieniądza, co oznacza, że każda jednostka waluty kupuje mniej towarów i usług niż wcześniej.

Chociaż skutki inflacji mogą prowadzić do spadku wartości oszczędności i dochodów oraz zniechęcać do inwestycji, to w umiarkowanym zakresie inflację uważa się jednak jako oznakę zdrowej, rozwijającej się gospodarki. Wiele banków centralnych dąży do niskiej, stabilnej stopy inflacji, zazwyczaj około 2-2,5%, aby utrzymać stabilność cen, jednocześnie wspierając wzrost gospodarczy.

Pomiar inflacji zazwyczaj polega na śledzeniu zmian cen w koszyku powszechnie nabywanych towarów i usług. Indeks cen konsumpcyjnych (CPI) i jego dynamika jest jednym z najczęściej używanych w tym celu narzędzi.

Gdy inflacja w ujęciu rocznym wynosi 10%, oznacza to, że ceny koszyka dóbr zwiększyły się o dziesięć punktów procentowych. Innymi słowy, za 100 złotych sprzed roku obecnie można nabyć towary o wartości 90 złotych.

Wykres prezentuje roczne tempo zmian inflacji w Polsce. Źródło: Trading Economics

Jak interpretować inflację?

• Niska i stabilna inflacja (około 2-3% rocznie) jest zwykle postrzegana jako idealna w gospodarkach rozwiniętych.
• Bardzo wysoka inflacja zmniejsza siłę nabywczą i może zaszkodzić wzrostowi gospodarczemu.
• Deflacja (ujemna inflacja) może być również problematyczna, ponieważ prowadzi do zmniejszenia wydatków i inwestycji.

Stopa bezrobocia

Chociaż błędnie zakłada się, że stopa bezrobocia pokazuje, ile procent społeczeństwa nie posiada pracy, to nie jest to do końca prawdą. Ten wskaźnik makroekonomiczny tak naprawdę mierzy procent siły roboczej, która jest bez pracy, ale aktywnie poszukuje zatrudnienia.

Osoby niezainteresowane podejmowaniem pracy, czyli niezarejestrowane jako bezrobotne, nie są uwzględniane w statystyce. Stopę bezrobocia oblicza się więc dzieląc liczbę bezrobotnych przez całkowitą siłę roboczą i mnożąc przez 100.

Gospodarki państw dążą do zbijania stopy bezrobocia, przyjmuje się jednak, że zbyt niska jej wartość również może być niedobra dla gospodarki. Żaden kraj nie chce, aby niebezpiecznie zbliżyła się ona do zera, gdyż oznaczałoby to brak niezbędnej siły roboczej.

Wykres prezentuje zmianę stopy bezrobocia w Polsce. Źródło: Trading Economics

Na przestrzeni ostatniej dekady bezrobocie w Polsce spadło z okolic 12% do 5%, co można uznać za poziom korzystny z gospodarczego punktu widzenia.

Jak interpretować stopę bezrobocia?

• Niższe bezrobocie jest generalnie lepsze, wskazując, że więcej osób jest zatrudnionych.
• Jednak bardzo niskie bezrobocie (poniżej 3-4%) może sygnalizować niedobory siły roboczej.
• „Naturalna” stopa bezrobocia na poziomie około 4-5% jest często uważana za zdrową.

Co więcej, trzy opisane powyżej wskaźniki osobno mogą prezentować inny obraz gospodarki niż gdy analizuje się je razem. Zobaczmy to na kilku przykładach:

• Silny wzrost PKB, niska stabilna inflacja i niskie bezrobocie generalnie wskazują na zdrową gospodarkę.
• Wysoki wzrost PKB przy rosnącej inflacji może sygnalizować przegrzanie gospodarki.
• Niski wzrost PKB przy wysokim bezrobociu sugeruje słabość gospodarczą.
• Wysoka inflacja, powolny wzrost PKB (lub jego brak) i wysoka stopa bezrobocia to natomiast sygnał stagflacji.

Na jakie wskaźniki makroekonomiczne warto zwrócić jeszcze uwagę?

Opisana powyżej trójca wskaźników makro jest niezaprzeczalnie najważniejsza, w gospodarce śledzić można jednak o wiele więcej zależności.

Poniżej prezentujemy listę 10 innych wskaźników makroekonomicznych, które jako inwestor powinieneś mieć na swojej liście obserwowanych:

1. Wskaźnik zaufania konsumentów: Mierzy optymizm kupujących co do ogólnego stanu gospodarki i ich osobistej sytuacji finansowej.
2. Indeks menedżerów ds. zakupów (PMI): Ocenia kondycję sektora produkcyjnego poprzez ankietowanie kierowników odpowiadających za zaopatrzenie w przedsiębiorstwach na temat poziomów produkcji, nowych zamówień i zapasów.
3. Sprzedaż detaliczna: Śledzi wydatki konsumentów na towary, zapewniając wgląd w ogólny popyt konsumencki i aktywność gospodarczą.
4. Produkcja przemysłowa: Mierzy produkcję sektorów wytwórczego, wydobywczego i użyteczności publicznej, odzwierciedlając zdolność produkcyjną gospodarki.
5. Bilans handlowy: Pokazuje różnicę między eksportem a importem danego kraju, wskazując na międzynarodową konkurencyjność i przepływy kapitałowe.
6. Rozpoczęte budowy domów: Mierzy liczbę nowych projektów budownictwa mieszkaniowego, służąc jako główny wskaźnik dla rynku mieszkaniowego i powiązanych branż.
7. Zamówienia na dobra trwałe: Odzwierciedla popyt biznesowy i konsumencki na trwałe produkty, sygnalizując przyszłą aktywność produkcyjną.
8. Wykorzystanie mocy produkcyjnych: Wskazuje procent całkowitych mocy produkcyjnych, które są obecnie w użyciu, sugerując potencjalną presję inflacyjną.
9. Podaż pieniądza: Mierzy całkowitą ilość pieniądza w obiegu, wpływając na stopy procentowe i ogólną aktywność gospodarczą.
10. Krzywa dochodowości: Porównuje krótkoterminowe i długoterminowe stopy procentowe, potencjalnie prognozując wzrost gospodarczy lub recesję.

Jako inwestor zwróć uwagę między innymi na przemysłowy wskaźnik PMI dla gospodarki polskiej (a także innych gospodarek). Gdy znajduje się powyżej 50 punktów, oznacza to, że perspektywy gospodarcze są wzrostowe. Odczyty poniżej sugerują, że przedsiębiorcy obawiają się recesji.

Wykres prezentuje przemysłowy indeks PMI dla Polski. Źródło: Trading Economics

Wskaźniki makro, a rynki finansowe

Dane makroekonomiczne często kształtują oczekiwania inwestorów i ich tolerancję na ryzyko. Pozytywne odczyty mają tendencję do zwiększania zaufania i zachęcania do podejmowania ryzyka, podczas gdy negatywne dane mogą prowadzić do awersji. Na przykład silny wzrost PKB lub niskie bezrobocie mogą wywołać wzrosty na giełdzie, ponieważ inwestorzy spodziewają się wyższych zysków przedsiębiorstw.

W tym kontekście indeks giełdowy również będzie wskaźnikiem makroekonomicznym (wyprzedzającym). Jeżeli indeks rośnie, rosną akcje spółek wchodzących w jego skład i rośnie zaufanie inwestorów do danej koniunktury gospodarczej.

Gdy na świecie panuje kryzys gospodarczy, indeksy giełdowe zazwyczaj tracą. WIG20 w ujęciu ostatnich 20 lat. Źródło: Stooq.pl

Wskaźniki makroekonomiczne będą odbijały się nie tylko na pewności inwestorów i wynikach spółek, ale również na szeregu innych czynników, takich jak:

• Polityka pieniężna: Zmiany stóp procentowych lub programy luzowania ilościowego są reakcją na wskaźniki ekonomiczne, na przykład nadmierny wzrost inflacji
• Kursy walut: Dobre dane ekonomiczne często prowadzą do aprecjacji waluty, ponieważ mogą sygnalizować przyszłe podwyżki stóp procentowych.
• Rynek obligacji: Dane o inflacji i wzroście PKB znacząco wpływają na rentowność papierów dłużnych. Wyższa niż oczekiwana inflacja prowadzi do wzrostu rentowności obligacji, ponieważ inwestorzy domagają się większych zysków, aby zrównoważyć spadek siły nabywczej.

Wskaźniki makroekonomiczne służą jako istotne drogowskazy dla uczestników krajów i inwestorów, wpływając na ceny aktywów, zmienność i ogólną dynamikę rynku w różnych ramach czasowych. Chcąc inwestować na rynkach, nie stać Cię na ich zignorowanie.